Wat is een Trauma?

Wat is een Trauma?

Letterlijk vertaald (uit het Grieks) is een trauma een wond. Een psychisch trauma, ofwel psychotrauma, is een psychische wond die kan ontstaan door het meemaken van een afschuwelijke gebeurtenis. We kunnen getraumatiseerd raken als we een situatie ervaren die overweldigend en (levens)bedreigend is.

Als deze mentale en emotionele wond niet geheeld wordt, met andere woorden, als we het trauma niet goed kunnen verwerken, dan kan een ervaren trauma, negatieve ervaringen of pijnlijke gebeurtenissen, onze verdere levensloop beïnvloeden. De hevige schrik of shock, de verstijvende angst, het grote verdriet of de frustratie door je machteloosheid en hulpeloosheid en het onbegrip, kunnen je jaren later nog parten spelen.

Traumatiserende gebeurtenissen

Dit zijn een (slechts) aantal voorbeelden van situaties die traumatiserend kunnen zijn

• Complete negering of afwijzing
• Vernedering
• Mishandeling, geweld
• Beroving, inbraak
• Verkrachting
• Zelfmoord(poging) door naasten
• Onterecht verdacht worden
• Dood van naasten
• Schuld aan dood van een ander (iemand aanrijden)
• Miskraam en abortus
• Brand
• Scheiding
• Verlies van toekomstbeeld
• Chirurgie (vooral onbegrepen ziekenhuisopname van jonge kinderen en operaties bij slechte verdoving)

Maar ook het getuige zijn van een catastrofe of het leed dat een ander wordt aangedaan, terwijl jij niets kunt doen, kan traumatiseren.

Type I en Type II Trauma

Er is een onderscheid tussen Type I en Type II trauma.

Type I trauma is traumatisering door een enkelvoudige schokkende gebeurtenis. Die kan leiden tot bijvoorbeeld een stressstoornis of PTSS (Post Traumatische Stress Stoornis). Bijvoorbeeld naar aanleiding van een gewelddadige overval die je hebt meegemaakt.

Bij Type II trauma is er sprake is van chronische traumatisering met veel complexere gevolgen. Dit is het geval bij Vroegkinderlijke Chronische Traumatisering (jeugdtrauma). Kenmerkend is een lange periode van machteloosheid en hulpeloosheid, waarin de overweldigende gebeurtenissen zich steeds herhalen en niet kunnen worden vermeden. Vroegkinderlijk trauma kan grote gevolgen hebben voor de ontwikkeling van je persoonlijkheid. Lees ook: Jeugdtrauma voornaamste oorzaak van angsten en depressie op latere leeftijd.

Reactie tijdens een traumatische ervaring

Als we in een situatie komen die gevaarlijk, bedreigend of angstig is, dan ontstaat er een stressreactie. Ons lichaam maakt stresshormonen aan, de hartslag gaat omhoog, we zijn extra waakzaam en we krijgen tijdelijk meer energie. Ons lichaam is klaar om te vechten of te vluchten. Indien dit succesvol is uitgevoerd keert ons lichaam daarna weer terug in een veilige en stabiele toestand.

Als vechten of vluchten niet mogelijk is, of als de bedreigende situatie te lang aanhoudt, dan schakelt het lichaam over op een soort van noodtoestand: bevriezen. We trekken ons geestelijk terug en verstarren, letterlijk en figuurlijk. Er is dan sprake van totale machteloosheid en we worden overspoeld door angst.

Als ook bevriezen niet voldoende is, treedt er, als uiterste poging om toch de situatie te overleven,  een splitsing op van de psyche (dissociatie). Het bijzondere is dat we in deze toestand op dat moment geen pijn en angst meer ervaren. De onverdraaglijke traumatische ervaring wordt buiten ons bewustzijn gehouden. We schakelen onszelf volledig uit en er treedt gevoelloosheid op.

Nawerking van een Trauma

Of we last blijven houden van een traumatiserende gebeurtenis hangt van een aantal factoren af. De nawerking van een trauma hangt af van hoe wij het trauma registreren, ofwel vastleggen in onszelf. Die registratie hangt af van wat er met ons gebeurt en wat we kunnen of niet kunnen doen ten tijde van het trauma (de situatie), hoe wij op dat moment zijn (leeftijd, conditie en karakter) en hoe we dingen opvatten (interpretatie, cultuur). En natuurlijk in hoeverre wij door onze omgeving naderhand worden opgevangen. Krijgen we steun, kunnen we erover praten of moeten we er maar alleen mee zien te dealen?

Overlevingsstrategieën

Trauma’s of onaangename ervaringen blokken we vaak weg omdat de emoties te pijnlijk en overweldigend zijn. Of we schamen ons over het gebeurde, onze houding of emoties. We proberen het trauma te vergeten, te verdringen. We willen er niet meer aan denken. Om na een traumatiserende ervaring toch weer het gewone leven op te pakken, zetten we onbewust een aantal psychische mechanismen in om dit voor elkaar te krijgen. Dit zijn de zogenaamde overlevingsstrategieën (ook wel genoemd als: coping, weerstand, afweermechanismen).  Dit is onbewust gedrag waarmee we onszelf beschermen. Om niet weer de pijn en ellende van het trauma te voelen.

• Negeren, bagatelliseren en ontkennen van het trauma
• Afleiding zoeken (vluchtgedrag)
• Anderen de schuld gaan geven voor je problemen
• Anderen gaan wantrouwen, domineren en/of controleren
• Pleasen, jezelf wegcijferen om het anderen naar de zin te maken
• Jezelf terugtrekken, isoleren. Bepaalde activiteiten of mensen vermijden
• Overcompenseren. Bijvoorbeeld doorschieten in perfectionisme uit angst om fouten te maken
• Agressief gedrag
• Jezelf verdoven door middelengebruik
• Etc.

Gevolgen van onverwerkt Trauma

De situaties in het dagelijks leven die (vaak onbewust) de herinnering aan het trauma weer oproepen (triggeren), zorgen voor het activeren van de vecht/vlucht/bevries respons én het onbewuste overlevingsgedrag. Bekend zijn de vuurwerkknallen die de stress kan laten opvlammen bij oorlogsslachtoffers. Nieuwe traumatische ervaringen zorgen voor verdieping, uitbreiding en versterking van deze reacties.  Hoewel overlevingsstrategieën na traumatische gebeurtenissen ons overeind houden, zijn ze op langere termijn altijd destructief. Ze voldoen dan niet meer, ze beschermen je niet meer, integendeel; het houdt je in de narigheid gevangen. Je wordt gegijzeld door je trauma’s.

Onverwerkt trauma kan zich op termijn uiten in psychische klachten zoals bijvoorbeeld angsten, depressie, obsessief en compulsief gedrag. Maar onverwerkt trauma kan ook lichamelijk tot uiting komen in de vorm van lichamelijke klachten, soms ernstige ziekte. Vaak wordt de link dan niet gelegd naar wat je eerder hebt meegemaakt en hoe je daarmee bent omgegaan.

Trauma verwerken

Herken je je in dit artikel? Gelukkig is er iets aan te doen! Nare herinneringen kun je prima verwerken met integrale traumatherapie van Een Andere Blik op je Ik. Ook diep weggestopte trauma’s, waarvan je het bestaan niet meer weet, maar waar je wel klachten door hebt, kun je opsporen en verwerken. Lees meer bij traumaverwerking.